Po napaści Rosji na Ukrainę w 2022 roku w Chełmie, jednej z dzielnic Gdańska, podobnie jak w całej Polsce zamieszkało wiele osób z Ukrainy, które uciekły przed wojną. Jednym ze sposobów, by włączyć je w życie lokalnej społeczności, jest nauka języka polskiego.
Animatorki, mające doświadczenie pracy z seniorami i na rzecz uchodźców, uznały, że warto te dwie grupy połączyć. I tak powstało dwanaście polsko-ukraińskich, a często międzypokoleniowych „par językowych”, które nie tylko rozmawiały po polsku, ale też razem odwiedzały gdańskie instytucje kultury i uczestniczyły w warsztatach. Wspólne spotkania, wyjścia do teatru, opery, filharmonii i muzeów były okazją do rozmów, śmiechu, a czasem do łez wzruszenia. Bariery językowe i różnice kulturowe znikały, ustępując miejsca prawdziwej przyjaźni i zrozumieniu.
Zwieńczeniem projektu była publikacja „Śladami polsko-ukraińskich par. Gdański przewodnik bardzo kulturalny”. Książka to subiektywny przewodnik po kulturalnych miejscach Gdańska, a przede wszystkim zbiór wspomnień, refleksji i zdjęć, które ukazują niezwykłą podróż, jaką przeszli uczestnicy projektu.
Seniorki i seniorzy mają satysfakcję z potrzebnej i ważnej pracy wolontariackiej. Osoby z Ukrainy mówią znacznie lepiej po polsku, śmielej korzystają z oferty instytucji kultury i wreszcie – poczuły się w Gdańsku bardziej u siebie. A wszyscy zyskali bliskie relacje, które trwają i pozostaną częścią ich życia.

Kto

Animatorki projektu o sobie:

Krystyna Woźniczka: Mimo seniorskiego wieku nadal jestem bardzo aktywna. Potrzebuję zadań do wykonania i ludzi do kontaktów. Swoją energią potrafię mobilizować innych seniorów. Zauważyłam, że kiedy pozwoli się seniorom działać, to zmieniają się nie do poznania. Sprawia mi to wielką radość. Czuję się im potrzebna, a oni są bardzo potrzebni mnie. Wymieniamy się doświadczeniami, lepiej się poznajemy, pomagamy sobie, zaprzyjaźniamy się.

Joanna Leszczyńska: Jestem animatorką społeczną na Chełmie, radną tej dzielnicy i przede wszystkim mieszkam tutaj od dziecka. Aktywizacja seniorów była dla mnie zawsze priorytetowa, a teraz, kiedy w naszej dzielnicy zamieszkały osoby z Ukrainy, pojawiła się potrzeba ich aktywizacji i włączenia w życie lokalnej społeczności.

Organizacja wspierająca: Fundacja NOVA

Po co 

Celem projektu jest zbudowanie więzi między polskimi seniorami a ukraińskimi uchodźcami, pomoc w nauce języka polskiego oraz wprowadzenie ich do lokalnej kultury. Ważne, aby uczestnicy projektu poczuli się częścią społeczności i mieli możliwość integracji oraz wzajemnego wsparcia.

Dla kogo

Odbiorcami projektu są seniorki i seniorzy prowadzący konwersacje oraz uchodźczynie i uchodźcy uczestniczący w konwersacjach. Dodatkowo przewodnik może być inspiracją i źródłem wiedzy dla innych.

Kto może zrealizować 

Takie działanie może być realizowane przez organizacje pozarządowe, grupy wolontariackie, lokalne instytucje kulturalne oraz nieformalne grupy obywatelskie.

Jak

Krok 1. Przygotowania 

Spotkajcie się w parze/grupie i zastanówcie, czy możecie zaangażować się w co najmniej kilkumiesięczne przedsięwzięcie. Porozmawiajcie z lokalnymi instytucjami i organizacjami, które mogłyby sfinansować działanie lub pomóc znaleźć środki, m.in. na bilety do teatru, kina czy muzeum. Będzie wam też potrzebna sala na spotkania.
Zbierzcie grupę wolontariuszek i wolontariuszy – najlepiej, żeby liczyła 8-12 osób. Ustalcie wspólne zasady.

Wstępnie zaplanujcie spotkania, wybierzcie instytucje kultury, które chcielibyście odwiedzić. Możecie poszukać miejsc oferujących bezpłatny wstęp albo zniżki dla grup.
Przygotujcie kosztorys i harmonogram, podzielcie się zadaniami.

Krok 2. Rekrutacja wolontariuszy i promocja

Stwórzcie stronę na Facebooku lub zakładkę na stronie waszej organizacji/gminy, gdzie będziecie opowiadać o pomyśle, a potem na bieżąco pokazywać przebieg inicjatywy. Jeśli brakuje wam wolontariuszy, zaproście chętne osoby 60+ i wyznaczcie termin spotkania, żeby je poznać, zanim dołączą do projektu.

Krok 3. Współpraca 

Uczestniczki i uczestników z Ukrainy (choć oczywiście mogą pochodzić też z innych miejsc), najlepiej zaprosić we współpracy z organizacją, która w waszym mieście/okolicy działa na rzecz osób z doświadczeniem uchodźczym czy migranckim. Od wybuchu wielkoskalowej wojny w Ukrainie takie ośrodki są w wielu miejscowościach.
Skontaktujcie się z nimi, opowiedzcie o waszej inicjatywie i poproście o pomoc w dotarciu do potencjalnych uczestników. Jeśli organizacja prowadzi kursy języka polskiego, może zechce was przeszkolić – przyda się wam wiedza o tym, jak najlepiej pomóc dorosłym uczyć się nowego języka.
Zaproście chętne osoby na pierwsze wspólne spotkanie.

Krok 4. Spotkania, spacery i wyjścia do instytucji kultury

Na pierwszym spotkaniu, kiedy już opowiecie o waszych planach, poproście wszystkich o przedstawienie się. Dobierzcie się w pary – najprostszym sposobem jest losowanie imion, np. z kapelusza. Dobrze jest też wyjaśnić, że gdyby któraś osoba z pary nie czuła się w tej relacji dobrze, to zawsze może zrezygnować.
Porozmawiajcie w swoich parach, możecie zacząć od zainteresowań, ale i ulubionych kolorów, pór roku czy muzyki. Bądźcie czujni i delikatni – nie zawsze osoby z doświadczeniem uchodźczym będą chciały na początku znajomości poruszać osobiste tematy. Umówcie się na pierwsze wspólne wyjście, np. na spacer w ciekawym miejscu, w takim dniu i o takiej porze, jakie wszystkim odpowiadają.

Potem umawiajcie się na grupowe wyjścia do kina, teatru, na koncerty czy wystawy. Spotykajcie się całą grupą i w parach. Zależnie od waszych możliwości i chęci uczestników możecie zorganizować też warsztaty, np. plastyczne czy kulinarne przy okazji świąt. Ale przede wszystkim rozmawiajcie – to dla waszych partnerek/partnerów z par najlepszy sposób na nauczenie się języka.

Krok 5. Przygotowanie subiektywnego przewodnika i finał

Na bieżąco krótko opisujcie miejsca, które odwiedziliście i wydarzenia, w których braliście udział, i róbcie dokumentację fotograficzną. Kiedy już dobrze się poznacie, poproście wszystkie uczestniczki i uczestników, by w kilku zdaniach opisali osoby ze swoich par. Zdjęcia i teksty (przetłumaczone na oba języki) wykorzystajcie w przewodniku, a jeśli nie wszystkie się zmieszczą, możecie dodatkowo stworzyć wystawę. (Oczywiście koncepcja waszego przewodnika może być zupełnie inna). Zaproście do współpracy grafika albo sami użyjcie darmowego i prostego programu Canva. Zależnie od możliwości zlećcie wydruk gotowego pliku pdf (w min. kilkudziesięciu egzemplarzach) lub jedynie udostępnijcie go w internecie.
Na zakończenie sezonu, cyklu spotkań czy całego projektu przygotujcie specjalne spotkanie będące jednocześnie premierą publikacji i otwarciem wystawy dokumentującej przebieg projektu. Zaproście wszystkich, którzy przyczynili się do sukcesu inicjatywy.

Jak zarządzać działaniem

Kluczowe osoby w projekcie

• osoba koordynująca, która czuwa nad przebiegiem projektu;
• zespół zaangażowanych wolontariuszek i wolontariuszy.

Koszty realizacji 

Najważniejsze koszty, które trzeba wziąć pod uwagę:

• wynagrodzenie dla osoby koordynującej;
• wynagrodzenie dla osoby prowadzącej warsztaty;
• materiały na warsztaty;
• bilety na wydarzenia kulturalne;
• projekt i druk publikacji;
• poczęstunek na finałowe spotkanie;
• księgowość.

Niezbędne minimum

Konieczne są: 

• sprawna koordynacja;
• zaangażowanie uczestników: regularne spotkania i aktywne uczestnictwo obu stron;
• systematyczne dokumentowanie działań i postępów;
• rekrutacja i promocja.

Dlaczego warto wykorzystać pomysł Krystyny i Joanny – zdaniem tutorki projektu Joanny Mikulskiej

W projekcie uzupełniają się potrzeby dwóch grup. Osoby 60+ chcą czuć się potrzebne, robić coś sensownego, a tu mogą wykorzystać swoje umiejętności native speakerów i wiedzę o polskiej kulturze, stać się przewodnikami po nieznanym kraju. To dla nich też okazja, by nawiązać nowe relacje. Z drugiej strony osoby z doświadczeniem uchodźczym czy migranckim bardzo potrzebują nauczyć się polskiego, poznać kraj, w którym musiały zamieszkać, a wreszcie także chcą nawiązać relacje, jakich często im teraz brakuje.
Kultura jest tu spoiwem, a wspólne wyjścia pretekstem, żeby rozmawiać, poznać się nawzajem i zbliżyć.

Linki:

Fundacja NOVA  Seniorzy w akcji i Kultura w Mieście

Fundacja NOVA Pary Językowe – Kultura w Mieście. Zakończenie projektu

NOVA kawiarenka literacka FB

***

Projekty modelowe to przykłady działań społecznych, zrealizowanych przez osoby starsze w ramach programu „Uniwersytety III Wieku − Seniorzy w Akcji”. Każdy może z nich korzystać w swoich społecznościach lokalnych. Zapraszamy do inspirowania się i realizowania przedstawionych pomysłów w najbliższym otoczeniu. Modele powstały we współpracy z Towarzystwem Inicjatyw Twórczych „ę” ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Więcej projektów modelowych: https://seniorzywakcji.pl/projekty-modelowe/